BİRLEŞMİŞ MİLLETLER (TURKISH JOURNAL) – Selçuk Acar – Birleşmiş Milletler’in (BM) üst düzey yıllık toplantılarının yapılacağı diplomasi trafiğinin en yoğun haftası, 23 Eylül Pazartesi BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in ev sahipliğinde BM Genel Kurulu’nda düzenelenecek İklim Zirvesi’yle başlayacak. 60 civarında ülke liderinin katıldığı toplantıda İsveçli genç aktivist Greta Thunberg de bir konuşma yapacak.
150’den fazla devlet başkanı, hükümet başkanları veya yardımcıları ya da dışişleri bakanlarının ülkeleri adına dünya kürsüsüne çıkarak, ulusal gündemlerini küresel ortamda ele alıp, küresel sorunlara çözüm önerilerinde bulacakları üst düzeyli BM Genel Kurul toplantıları 24 Eylül’de başlayacak 30 Eylül’de sona erecek.
BM 73. dönem Başkanı Maria Fernanda Espinosa’nın görevi, 74’üncü Genel Kurulu Başkanı, Nijeryalı diplomat Ticcani Muhammed Bande’ye devretmesiyle 17 Eylül’de BM Genel Kurulunun yeni döneminin başlamasının ardından, dünya liderleri pazartesi gününden itibaren BM Genel Merkezi’nde bir araya gelecek.
Yüksek düzeyli yıllık BM toplantıları çerçevesinde ülke liderleri, BM Genel Kurulunda dünyaya hitapları yanında kendi aralarında ikili ve çoklu örüşmeler gerçekleştirecekler. Toplantılar çerçevesinde, “İklim Değişimi, Küresel Sağlık Sigortası, Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin Gerçekleştirilmesi, Kalkınmanın Finansmanı, Küçük Ada Ülkelerinin Desteklenmesi” ana başlıklarında dünyanın ortak 5 önemli sorunuyla ilgili zirve ve toplantılar düzenleyenecek. BM’nin belirlediği zirve ve toplantıların yanında bir çok ülke, tek veya ortaklaşa düzenledikleri yan etkinliklerde de dünyanın önemli sorunlarını ele alacak.
İngiltere ve ABD, Çin’in Sincan bölgesindeki Türk kökenli Müslüman azınlıklara yönelik insan hakları krizini konu alan bir yan etkinliğe ev sahipliği yapacağı zirvede, Türkiye, Malezya ve Pakistan ortaklaşa “Herkes İçin Sürdürülebilir Kalkınmayı Sağlamak için Yoksulluğa Yönelik Çevresel Yönetim” başlığı altında BM’de bir yan etkinliğe ev sahipliği yapacak.
Guterres, İklim Değişimi’ni zirvenin en öncelikli gündemi yaptı
Zirvede, ABD, İran’a karşı uluslararası işbirliği zemini oluşturmayı hedeflerken, BM Genel Sekreteri António Guterres, 23 Eylül’de İklim Eylem Zirvesi (İklim Zirvesi) düzenleyerek, iklim değişimi sorununa karşı mücadeleyi bu yıl görüşmelerin en öncelikli gündem maddesi yaptı.
Uçakların çevreye saldığı zararlı maddeleri ve sera gazı etkisine dikkat çekmek için çevre dostu yelkinliyle Atlas okyanusunu aşan 16 yaşındaki İsveçli iklim aktivisti Greta Thunberg de BM Genel Kurulu’ndaki zirvede bir konuşma yapacak.
21 Eylül’de ilk defa gerçekleştirilen “Gençlik İklim Zirvesi”ne de ev sahipliği yapacak olan Guterres, 23 Eylül’deki İklim Zirvesi’yle, 2015 Paris Anlaşmasının bir parçası olarak, ülkelerden taahhütlerine bağlı kalmaları ve küresel ısınmanın önüne geçilmesi için daha somut adımlar atmalarını isteyecek.
En üst düzeyde hükümet ve devlet temsilcileri dışında, özel sektör, sivil toplum, yerel idareler ve diğer uluslararası kuruluşlardan temsilcileri bir araya getirecek olan zirvede, 6 alanda iklim değişimine karşı iddialı çözüm arayışları geliştirilmesi görüşülecek.
Bu 6 alan ise şu şekilde sıralanıyor:
Yenilenebilir enerjiye küresel dönüşüm, sürdürülebilir ve esnek altyapılar ve şehirler, sürdürülebilir tarım, orman ve okyanusların yönetimi,
esneklik ve iklim etkilerine adaptasyon, kamu ve özel finansın net sıfır ekonomiyle uyumlaştırılması.
İlk “Gençlik İklim Zirvesi”
Genel Sekreter Guterres daha önce yaptığı çağrıda dünya liderlerinden, “büyük bir konuşma yapmak yerine, somut planlarla” zirveye gelemesini isteyen Guterres, 21 Eylül’de ilk defa gerçekleştirilecek “Gençlik İklim Zirvesi”ne de ev sahipliği yapacak.
Guterres ile birlikte, önceki gün “iklim boykotu” adıyla dünya genelindeki okul boykotlarının düzenlenmesinin öncülerinden ünlü İsveçli genç aktivist Greta Thunberg ve arkadaşları da zirve çerçevesinde düzenlenen panelde konuşmacı olacaklar.
Guterres BM’de ilk defa düzenelen Geçlik İklim İklim zirvesiyle iklim eylemcisi gençlerinin uluslararası karar vericilerle tanışmalarını ve onlara ilham omalarının önünü açmış oldu.
Türkiye, İklim Zirvesi’yle başlayacak BM Genel Kurulu yıllık üst-düzey toplantılarında, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan başkanlığında en üst düzeyde bir heyetle temsil edilecek.
Her yıl olduğu gibi ilk konuşmacı BM binasının mimarlarından Oscar Niemeyer’in ülkesi Brezilya’nın ardından ABD’nin ikinci konuşmacı olacağı BM Genel Kurulu yüksek düzeyli toplantılarında, Cumhurbaşkanı Erdoğan, ilk gün darbeci Sisi’den hemen sonra dördüncü konuşmacı olarak dünya liderlerine hitap edecek.
Zirve süresince bir çok ikili görüşme yapacak olan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Başkan Trump ile de bir araya gelerek, Suriye konusunda stratejik önemde bir toplantı gerçekleştirmesi bekleniyor.
İran-ABD gerginliği öne çıkacak
İran konusun öne çıkması beklenen zirvede, Yemen, Pakistan, Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ve İklim Değişimi, Küresel Sağlık Sigortası, Göçmenlik, Suriye, Yemen, Libya, Keşmir, Myanmar ve Filistin sorunu ile birlikte ABD ve Çin arasındaki uluslararası ticaret savaşı görüşmelerde ele alınacak konuların başında geliyor. Çin’de Uygur Türklerine yönellik insan hakları ihlalleri de zirvede ele alınacak konular arasında yer alıyor.
Trump-Ruhani’yle görüşecek mi?
Zirvede ABD Başkanı Trump ile İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani arasında bir görüşme olup olmayacağı merak edilirken, İran, Suudi Arabistan’ın petrol tesisleri Saudi Aramco’ya yönelik saldırılardan İran’ı sorumlu tutan ve İran’a yeni yaptırımları açıklayan Trump ile görüşmenin yaptırımların kaldırılması şartıyla ancak mümkün olabileceğini açıkladı.
Putin ve Ciping bu yıl da zirvede yer almıyor
Başkan Donald Trump, Cumhurbaşkanı Erdoğan, Almanya Başbakanı Angela Merkel, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Yeni Zelanda Başbakanı Jacinda Ardern, Hindistan Devlet Başkanı Narendra Modi, Pakistan Başbakanı İmran Han, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani BM zirvesine katılacak 200’ye yakın lider arasında yer alıyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ve İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu bu yılki zirveye katılmayacak liderlerden.
Trump İklim Zirvesi’ne katılmayacak, Dini Özgürlükler toplantısında konuşacak
Küresel ısınmayla mücadele kilometre taşı olarak kabul edilen “Küresel sıcaklık artışını yüzyıl sonuna kadar 2 santigrat derecenin altında tutma”yı hedefleyen 2015 Paris İklim Anlaşması’na eski Başkan Barack Obama’yla imza koyan ABD’nin taahhüdünü geri çeken ve iklim değişimini “yanıltma” olarak değerlendiren Başkan Trump, İklim Zirvesine katılmayacak.
Aynı gün düzenlenen BM’deki “Dini Özgürlükler” toplantısına katılarak bir konuşma yapacak olan Başkan Trump’ın yerine ABD’yi, Dışişleri Bakanlığı Uluslararası Çevre ve Bilimsel Çalışmalar Bürosu Müsteşar Yardımcısı Muavini Marcia Bernicat temsil edecek.
Başkan Trump ABD’nin ev sahipliğindeki toplantıda, kendi döneminde İslamafobi’nin hızlı yükselmesine rağmen, ABD’nin dünya geneliyle kıyaslanamayacak derecede önde olduğu dini özgürlükler konusunda mesajlar verecek.
Filistin Devlet Başkanı Mahmut Abbas’ın çarşamba günü Genel Kurul’a hitap ederken, BM’deki Arap ülkeleri grubunun kendi aralarında toplanması bekleniyor.
Zirvede ayrıca BM’nin ev sahipliğinde, ABD’nin mali yardımda kesintiye gittiği BM Filistinli Mültecilere Yardım Kuruluşu’na (UNRWA) destek konusunda bir toplantı yapılacak.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Prof. Dr. Kudret Özersay zirve haftasında 26 Eylül’de Yale Club’ta Doğu Akdeniz’deki en son gelişmeleri KKTC’nin perspektifinden değerlendireceği “Savunma, Enerji ve Ekonomi” konularında bir konuşma yapacak.
Çavuşoğlu’nun zirve öncesi Guterres ve Bande görüşmesi
BM 74. Genel Kurulu toplantılarına katılmak üzere New York’a gelen Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu BM 74’üncü Genel Kurulu Başkanı, Nijeryalı diplomat Ticcani Muhammed Bande ve BM Genel Sekreteri Antonio Guterres ile ayrı birer görüşme gerçekleştirdi.
Çavuşoğlu Guterres görüşmesinde, Kıbrıs ve Suriye başta olmak üzere bölgesel ve küresel gelişmeler ele alınırken, Türkiye’nin BM’ye yaptığı katkılar ile yeni işbirliği projeleri değerlendirildi.
