Ali Çınar – Londra’da yapılan NATO Liderler Toplantısında bir çok “ilk” yaşandı. Kuzey Makedonya’nın 30’ncu üye olacağı açıklanırken ilk defa ortak deklarasyonda Çin’in yükselen gücüne değinilerek “Çin’in artan nüfuzu ve uluslararası politikalarının ortaya çıkardığı fırsat ve sınamaları ittifak olarak birlikte ele almalıyız” vurgusuna yer verildi.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg zirve sonunda yaptığı açıklamada, NATO’nun tarihteki en başarılı ittifak olduğunu belirterek, “Dünya değiştikçe biz de değiştik” diyerek, NATOnun savunma harcamalarının arttığını, Kuzey Amerika ve Avrupanın görüşüp karar aldığı tek bir platform” olduğunu vurguladı.
Ortak deklarasyonda dayanışma kararı çıkarken, Rusya’nın rahatsız edici aktivitelerinin Avro-Atlantik güvenliğini tehdit ettiği teyit belirtildi. Bildirgede Moskova’nın Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması’ndan çekilmesine de değinildi.
NATO Üyelerinin havada ve denizde bağımsızlığını korumak için girişimlerini artırdığını, NATO’nun savunma ve caydırıcılık gücünü nükleer, konvansiyonel ve füze savunma kabiliyetleriyle güçlendirmeye devam ettiğinin altı çizildi.
Bildirgede ayrıca Washington Antlaşması’nda “bir müttefike yöneltilecek saldırı hepimize yönelmiş bir saldırıdır” taahhüdünde bulunulan 5’inci maddeye olan bağlılık yinelendi.
Trump-Erdoğan Görüşmesi
NATO Liderler toplantısında beklenmeyen sürpriz görüşmede Türk-ABD ilişkileri arasındaki son gelişmeler ele alında.ABD tarafından Dışişleri Bakanı Pompeo ve NSA O’Brien katılır iken, Türkiye tarafından eski Başbakan Yıldırım, Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, Hazine ve Maliye Bakanı Albayrak, Milli Savunma Bakanı Akar, Cumhurbaşkanlığı İletişim Direktörü Dr Altun ve Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Kalın da hazır bulundu.
Trump-Erdoğan görüşmesinde NATO’nun birlikteliği tekrar konuşulur iken, iki lider 1 ay içinde iki kere yüzyüze görüşmüş oldu.
Merkel, Johnson, Erdoğan ve Macron Görüşmesi
Cumhurbaşkanı Erdoğan önerisi ile, İngiltere Başbakanı Boris Johnson ev sahipliğinde, Suriye konulu dörtlü zirvede Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Almanya Başbakanı Angela Merkel dahil olmak üzere 4 lider bir araya geldi. Toplantı bir saatin üzerinde olur iken, ortak açıklamada, İdlib dahil Suriye’nin tamamında, sivilleri hedef alan saldırıların durdurulması konusunda mutabık kalındığı bildirildi. Şubat 2020de ikinci dörtlü zirvenin Türkiye’de yapılması planlanır iken, Avrupa’nın hala Suriye konusunda adım atmaması Türkiye tarafından endişe ile izleniyor.
Türkiyenin YPG-PKK Hassasiyeti
Türkiye’nin, YPG-PKK konusunda Baltık planına önce onay vermemesi ve daha sonra vermesi tartışma yarattı. Ancak Türkiye tarafı daha önceki raporlarda NATO üye ülkelerinin YPG’yi PKK ilişki olduğuna dair vurguların hala sabit olduğu belirtilerek belli konularda uzlaşıldığı açıklandı.
Tüm bunların yanında, ABD ile Türkiye arasında YPG-PKK konusunda antlaşmazlıklar hala devam ediyor. Her ne kadar bazı Amerikalı asker ve diplomatlar YPG-PKK bağını kabul etse de, Suriye konusunda YPGyi ayrı bir kategoriye koyuyorlar.
NATO ülkelerinin samimi şekilde Türkiyenin terörle mücadelesine destek vermesi önemli aksi takdirde bazı üye ülkelerle güven sorunu yaşanmaya devam edilecek.
Trumpun NATO Bütçesindeki Hassasiyeti
Başkan Trumpun göreve gelmesi ile beraber, NATO üye ülkelerinin bütçe konusunda adil olmadıklarını eleştirmesi sonrası gözler NATOnun bütçesine çevrilmişti.
Son 5 yıldır savunma harcamalarında sürekli artışa giden NATO üyeleri,bu yıl savunma harcamalarını reel anlamda yüzde 4,6 artırdı ve e Gayri Safi Yurtiçi Hasılanın (GSYH) yüzde 2’sini savunma harcamalarına ayıran ülke sayısı 9’a yükseldi. Bu ülkeler Bulgaristan (3.25%), Yunanistan (2.28%), Ingiltere (2.14%), Estonya (2.14%), Romanya (2.04%), Litvanya (2.03%), Latvia (2.01%) and Polonya (2%).
Ayrıca,Trump bu 9 Ülkenin Lideri ilede biraraya gelerek teşekkür yemeği yedi.
NATO, üye ülkelerin savunma harcamaları bu yıl için 984 milyar doları geçiyor. Türkiye’nin bütçesi ise 18 milyar dolar ve ABD 685 milyar 99 milyon dolarla NATO’nun toplam savunma harcamasının yaklaşık yüzde 70’ini tek başına yapan ülke konumunda.
Kuzey Makedonya 30’ncu Üye
NATO, Kuzey Makedonya ile şubat ayında katılım protokolünü imzaladıktan sonra, 30’üncü üyesini kabul etmek için son adımı attı. Kuzey Makedonya Başbakanı Zoran Zaev, Londra’daki Liderler zirvesine katıldı ve K.Makedonya bayrağı NATO toplantılarında temsil edildi.
NATO toplantılarına iştirak eden Kuzey Makedonya, katılım protokolü üye ülkelerin meclislerinde onaylandıktan ve bütün resmi süreç tamamlandıktan sonra NATOnun 30’üncü üyesi olacak.
Kuzey Makedonya ile beraber Rusyanın Alanı kısıtlanır iken, NATO genişleme politikalarına da 2020de devam etmesi bekleniyor.
NATO, S400 ve Türkiye-İspanya İlişkisi
İspanya Başbakanı, İspanya’nın, Türkiye’deki NATO füze savunma misyonundaki varlığı sürdeceğini açıkladı ve diğer üyelere gönderme yaptı. Zira Türkiye NATO üye ülkelerininden içte ve dışta güvenlik tehditlerine karşı yeterli patriot alamadığını dile getiriyor.
Toplantılarda ayrıca, NATO Genel Sekreteri Stoltenberg “Türkiye tarafından kullanılan S-400’ler asla NATO’ya entegre edilmeyecek” dile getirdi.
Macron Tartışması ve Trump-Erdoğan dayanışması
Fransa Cumhurbaşkanı Macro’nun NATOnun beyin ölümü gerçekleştirmiş söylemlerine Londra zirvesi öncesi olduğu gibi zirve sirasında da hem ABD Başkanı Trump hemde Cumhurbaşkanı Erdoğan tepki göstererek, NATO’nun daha güçlü olması için çalışacağız mesajı verdi.
Trump, Macro’nun sözlerine “çok aşağılayıcı ifadeler” diyerek, “NATO harika bir amaca hizmet ediyor. NATO’ya en çok Fransa’nın ihtiyacı var. Bu tarz açıklamalar çok tehlikeli” açıklamasında bulundu.
NATOnun 2019 Faaliyetleri
1949da kurulan ve bu sene 70ci yılını kutlayan NATO, Londra’daki zirve dışında, biri Washington,DC olmak üzere dışişleri bakanları düzeyinde iki, savunma bakanları düzeyinde ise üçer toplantıya ev sahipliği yaptı.
4 Nisan 1949’da kurulan ve bu yıl 70’inci yılını kutlayan NATO, Londra’da İttifak üyelerinin devlet ve hükümet başkanlarının katılımıyla zirve gerçekleştirirken, biri Washington’da olmak üzere dışişleri bakanları düzeyinde iki, savunma bakanları ve genelkurmay başkanları düzeyinde ise üçer toplantıya ev sahipliği yaptı.
NATO,bu sene 100un zerinde tatbikat gerçekleştirmesi dışında, uzayı yeni askeri hareket Alanı ilan etti.NATOnun ayrıca siber güvenlik konusunda yeni çalışmaları olduğu açıklandı.
NATOdaki Kuzey Makedonya’dan sonra Gürcistan’nın üye olması için çalışmalar bulunuyor. Rusyanın 20% Gürcistan topraklarını işgalinden dolayı sıkıntılar yasansa da, NATO Genel Sekreteri Stoltenberg mart ayında Tiflis’te olmasının dışında, NATO’nun Tiflis’te 2010’dan beri koordinasyon ofisi bulunuyor.
NATO, ayrıca Boeing ile ile 1 milyar dolarlık anlaşmaya varmıştı ve, AWACS filosunun 2035’e kadar hizmet vermesinin onu açılmış oldu.
Sonuç olarak, NATO’nun geleceği konusunda olumlu olmakta fayda var. Zira hem birçok üyenin birliktelik mesajını yenilenmesi, yeni alanlarda NATO’nun yatırım yapması, bütçe konusunda istenilen noktaya gelinmesi içindeki çabalar vede yeni üyelerle 70 yıllık ittifakın uzun ömürlü olacağını görmekteyim.
