BİRLEŞMİŞ MİLLETLER (TURKISH JOURNAL) – Selçuk Acar – ABD bu kez Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’nun Birleşmiş Milletler (BM) Genel Merkezi’ne bizzat gelip Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne (BMGK) İran’a yönelik 2015 öncesi BM yaptırımlarının geri getirilmesi mekanizmasının (snapback) kullanılması için yeni bir girişimde bulundu.
Geçen hafta İran’a uygulanan silah ambargosunun yenilenmesini içeren tasarısının Rusya ve Çin “veto” başarısızlığa uğramasının ardından, ABD bu defa BMGK’ya, İran’ın 2015 nükleer anlaşması kapsamındaki taahhütlerini askıya alması gerekçesiyle bu ülkeye uygulanan ambargonun yenilenmesini içeren yeni bir tasarı sundu.
Tasarınını sunumu, ABD adına bizzat Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’nun BM Genel Merkezi’ne gelip, BMGK’nın dönem Başkanı Endonezya’nın BM Daimi Temsilcisi Dian Triansyah Djani’yle görüşerek, tasarı metnini takdimiyle gerçekleşti.
BM ve en güçlü organı BMGK, COVID-19 salgını nedeniyle toplantılarının tamamına yakınını çevrimiçi olarak gerçekleştirirken, bugünkü BMGK toplantısı kapalı kapılar ardında yüze yüze gerçekleşti.
ABD’nin BM Daimi Temsilcisi Kelly Craft, tasarının sunulmasının ardından yaptığı açıklamada, yaptırımlarının yeniden uygulanmasına imkan verecek yeni bir sürecin resmen başlatıldığını belirtti.
Dışişleri Bakanı Pompeo da BM’de gazetecilere yaptığı açıklamada, ABD’nin daha önce Obama dönemi nükleer anlaşması kapsamında kaldırılan tüm BM yaptırımlarının yeniden uygulanması sürecinin başlattığını bildirdi.
Yeni tasarıyla ABD’nin mesajının ”çok açık” olduğunu belirten Pompeo, “dünyanın en büyük devlet terörizm sponsorunun uçakları, tankları, füzeleri ve diğer geleneksel silahları serbestçe alıp satmasına asla izin vermeyecektir” dedi. Pompeo, uygulanmasını istedikleri BM yatırımları çerçevesinde silah ambargosun sürüdürüleceğini ifade etti.
Almanya, Fransa ve İngiltere (E3) temsilcilerinin kendisine “özel olarak ambargonun devamından yana görüşte olduklarını” ancak bu ülkelerin ”herhangi bir alternatif ve seçenek” sunmadıklarını belirtti.
BM’de Genel Sekreteri Guterres’le de görüşen Pompeo, Guterres’e ve BM Güvenlik Konseyi Başkanı’na sunduğu mektupta, ABD’nin BMGK’nın 2231 sayılı kararında İran’a uygulanan yaptırımların yeniden uygulanmasını istediğini belirtti. Bakan Pompeo konuşmasında, iki hafta önce Bahreyn, Kuveyt, Umman, Katar, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri BMGK’ya gönderdikleri mektupta, ekimde sona erecek silah ambargosunun yenilenmesi çağrısında bulundukları hatırlattı.
Obama yönetiminde ABD’nin kabul ettiği 2015 İran nükleer anlaşmasının “tek taraflı ve saçma” olduğunu niteleyen Pompeo, “silah ambargosunu uzatmamak çok büyük bir hata. Bu çılgınlık” ifadelerini kullandı.
Geçen haftaki tasarıyı veto eden Rusya BM Daimi Temsilcisi Vassily Nebenzia ise, Pompeo’nun sunduğu tasarının öngördüğü İran’a yaptırımların yeniden uygulanmasının “yok” hükmünde olduğunu belirtti.
Öte yandan, İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif Güvenlik Konseyi’ne konuyla ilgili bir mektup gönderirken, mektubunda “Washington’un artık 2015 nükleer anlaşmasının tarafı olmadığı için “snapback” mekanizmasını kullanma hakkına sahip olmadığını ifade etti.
ABD’nin sunduğu ilk tasarı, 14 Ağustos’ta yapılan oylamada, aralarında İngiltere, Almanya, Fransa ve Belçika gibi ambargoya sıcak bakmayan Batılı ülkelerin ”çekimser” kalıp, Rusya ve Çin’in ”veto”suyla reddedilmişti. Tasarıya ABD ile birlikte sadece Dominik Cumhuriyeti ”evet” oyu vermişti.
Bu arada, BMGK’nin kararıyla İran’a 13 yıldır uygulanan silah ambargosu 18 Ekim’de sona erecek.
Başkan Donald Trump, göreve geldikten 2 yıl sonra 2018’de, eski Başkan Barack Obama döneminde 2015’te İran ile yapılan nükleer anlaşmadan çekildiğini açıklamıştı.
