BİRLEŞMİŞ MİLLETLER (GOLDENHORN AJANSI)- Selçuk Acar- Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu, 15 ülkeden oluşan BM Güvenlik Konseyi’ndeki (BMGK) 5 ülkenin veto yetkisini sınırlandıran tarihi kararı kabul etti.
193 üye ülkeden oluşan ve her ülkenin eşit oya sahip olduğu BM Genel Kurulu, Lihteştayn’ın hazırladığı BM Güvenlik Konseyi’nde 5 ülkenin veto yetkisini sınırlandıran, 83 ülkenin sponsor olduğu kararı, Türkiye’nin de desteğiyle mutabakatla onayladı.
Karara göre, 15 üyeli BMGK’daki oylamalarda beş daimi üyeden birinin veto yetkisini kullanması durumunda BM Genel Kurulu, 10 gün içinde otomatik olarak toplanacak.
-BM’deki artan reform tartışmaları-
Karar, BM Güvenlik Konseyi’nin Ukrayna konusundaki eylemsizliği ve Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski’nin BM’ye yönelik sert eleştirileriyle büyüyen BM reformu tartışmalarının ardından geldi.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski BM Güvenlik Konseyi’ne hitabında BM’nin bu organda veto yetkisiyle temsil edilen Rusya’nın Ukrayna işgali konusunda harekete geçmesini veya kendisini “dağıtmasını” isteyen sert eleştirilerde bulunmuştu.
-BMGK’nın hesap verebilirliği, şeffaflığı ve sorumluluğuna yönelik önemli bir adım”-
Lihtenştayn’ın BM Daimi Temsilcisi Christian Wenaweser, kararının kabul edilmesini, “Güvenlik Konseyi’nin daimi üyelerinin hesap verebilirliği, şeffaflığı ve sorumluluğuna yönelik önemli bir adım” olarak belirtti.
Büyükelçi Wenaweser, ülkesinin BM Güvenlik Konseyi’nin vetoyu inceleme girişimini, iki yıldan fazla bir süre önce, Konsey’in çalışmalarını yürütmesinin “giderek daha zorlaştığı”na dair “artan bir endişeyle” çekirdek bir grup devletle bir araya gelerek başlattıklarını bildirdi.
ABD’nin BM büyükelçisi Linda Thomas-Greenfield de bu konudaki açıklamasında, “Rusya’nın son yirmi yılda veto imtiyazını kötüye kullanma konusundaki utanç verici modelinden özellikle endişe duyuyoruz” dedi.
ABD’nin BM Daimi Temsilcisi Linda Thomas-Greenfield, kararı desteklerken “Rusya’nın son yirmi yılda veto imtiyazını kötüye kullanma konusundaki utanç verici modelinden özellikle endişe duyuyoruz.” ifadesini kullandı.
-P5’ın ulusal menfaat tutumu-
BM’nin uluslarası barış ve güvenlikten sorumlu olan ve aldığı kararlarının bağlayıcılığı BM Güvenlik Konseyi, veto yetkisine sahip ABD, Çin, Fransa, Rusya, İngiltere’nin oluşturduğu P-5 olarak anılan 5 veto yetkili ülke ve 2 yıllığına seçilen veto yetkisi olmayan 10 geçici ülkeden oluşurken, Suriye, Ukrayna ve İsrail örneklerinde olduğu gibi alınan kararların birçoğunda uluslararsı hukukun öne çıkması lazımken, P5 ülkelerinin ulusal menfaatler belirleyici oluyor.
P5 üyesi Rusya’nın Suriye başta olmak üzere dünyanın birçok bölgesindeki uluslararası hukuku hiçe sayan tutumu gibi, Ukrayna işgali ve savaş suçuna varan saldırıları da uluslararası çapta kınansa da, bu ülke, bugüne kadarki Konsey kararlarında, uluslararası hukuku gözardı edip, sadece kendi ulusal menfaatlerine uygun bir tutum içinde oldu.
-1946’dan bu yana 295 veto-
Rusya, BM Güvenlik Konseyi’nde Sovyetler Birliği’nin 1946’da kullandığı ilk vetodan bu yana veto yetkisini 143 defa kullandı.
Rusya’nın ardından ABD 86, İngiltere 30, Çin ve Fransa da 18 kez Konsey’de “veto”ya başvurdu.
