BİRLEŞMİŞ MİLLETLER (GOLDENHORN AJANSI)-Birleşmiş Milletler’de (BM) dört hafta süren Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması’nın (NPT) 10. gözden geçirme konferansı, Rusya’nın engellemesiyle sonuç belgesi üzerinde anlaşma sağlanamadan sona erdi.
Rusya, Ukrayna’yı işgal etmesinden kısa bir süre sonra Avrupa’nın en büyük nükleer santrali Zaporizhzhia’yı askeri olarak ele geçirmesini eleştiren, nükleer silahsızlanmanın temel taşı olarak kabul edilen NPT’nin yaklaşık 1 aydır devam eden konferansının sonuç belgesi üzerinde anlaşmaya varılmasına engel oldu.
Sonuç belgesinin konferansta kabulü için, nükleer silahların yayılmasını engellemeyi ve nihayetinde nükleer silahsız bir dünyaya ulaşmayı amaçlayan anlaşmaya taraf olan tüm ülkelerin onayı gerekiyordu.
Rusya Dışişleri Bakanlığı’nın Yayılmayı Önleme ve Silah Kontrol Dairesi Müdür Yardımcısı Igor Vishnevetsky, 50 yıllık Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması’nı gözden geçiren konferansın son toplantısında “belge üzerinde bir fikir birliği olmadığını” belirterek, sadece Rusya’nın değil birçok ülkenin 36 sayfalık son taslakta “bir dizi meselede” aynı fikirde olmadığını ileri sürdü.
Konferans sırasında, NPT’ye taraf 191 ülkenin çoğu, nükleer riskleri azaltmak, nükleer tehditleri kınamak, nükleer cephaneliklerin genişlemesini ve modernizasyonunu durdurmak ve nükleer silahsızlanma yükümlülüklerini yerine getirme konusunda ilerleme kaydetmek için kararlı adımlar atılmasını konusunu dile getirdi.
BM Nükleer Silahların Yasaklanması Antlaşması’nın (TPNW) Ocak 2021’de yürürlüğe girmesiyle, nükleer silahlar da biyolojik ve kimyasal silahlarla aynı şekilde uluslararası hukukta kapsamlı bir şekilde yasaklanmıştı.
Haziran 2022’de TPNW’ye taraf devletler, nükleer silah kullanımına yönelik tüm tehditleri kınayan Viyana Deklarasyonu’nu yayınlayan ve nükleer silahsızlanmayı ilerletmek, nükleer silahlardan zarar gören insanlara ve topluluklara yardım etmek için 50 özel eylem içeren Viyana Eylem Planını kabul eden ilk toplantılarını yaptılar.
Konferansla ilgili görüşlerini dile getiren sivil toplum kuruluşu Uluslararası Nükleer Silahları Kaldırma Kampanyası (ICAN) İcra Direktörü Beatrice Fihn, “Bu sonuç, ölümcül derecede ciddiyetsiz ve kabul edilemez derecede tehlikeli bir küresel durum karşısında sorumluluktan kaçmaktır” değerlendirmesinde bulundu.
ICAN İcra Direktörü Fihn daha sonra şu ifadeleri kullandı: “TPNW devletleri, NPT’nin dört haftada yapamadığını üç gün içinde yaptı, nükleer silahsızlanma planını kabul etti. NPT sonucundaki hayal kırıklığımızı paylaşan tüm hükümetleri şimdi TPNW’ye katılmaya, tüm çabalarını, şu an acil gerekli olan, işleyen bir anlaşma konusunda harcamaya çağırıyoruz.”
