Selçuk Acar, BİRLEŞMİŞ MİLLETLER
Bir Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu daha sona erdi. Bu sene 67’ncisi yapılan BM Genel Kurulu toplantılarında, 123 ülke devlet ve hükümet başkanı düzeyinde temsil edilirken, geçen senelere göre sönük bir BM zirvesi yaşandı. Zirve süresince, BM’ye paralel etkinliklerde ise, tam tersi yaşandı.
Bu etkinliklerden biri, Türkiye’den ünlü iş kadını Güler Sabancı ile Amerika’nın Türk CEO’ları Muhtar Kent ve Hikmet Ersek’in katıldığı Clinton Küresel İnsiyatifi (Global Clinton Initiative-GCI) olurken, diğerleri ve Türkiye’yi daha fazla ilgilendirenler ise, Türkiye’nin önderliğinde New York’taki Türkevi’nde yapılan Karadeniz Ekonomik İşbirliği (KEİ) ülkeleri toplantısı, Güney Doğu Asya Ülkeleri (ASEAN) toplantısı, Türk Konseyi Dışişleri Bakanlar Toplantısı, BM Arabuluculuk Dostlar Grubu toplantısı gibi uluslararası etkinlikler…
Uzun yıllar sonra ilk defa BM Genel Kurulu’nda Dışişleir Bakanı düzeyinde temsil edilen Türkiye adına konuşma yapan Dışişleri Bakanı Davutoğlu burada yaptığı konuşmada, BM’yi ve özellikle de BM’nin siyasi organı, Güvenlik Konseyi’ni ciddi bir şekilde eleştirerek, uluslararası toplumu bir kez daha başta Suriye başta olmak üzere dünya genelindeki şiddete karşı göreve çağırdı.
”Turkish Center”, ‘Uluslararası Diplomasi Merkezi’ne dönüştü
1996’yılından bu yana Türkiye’nin BM Genel Kurul toplantıları’nda ilk defa devlet başkanı veya başbakan düzeyinde temsil edilmediği bu yıl, BM Genel Merkezi karşısında bulunan Türkevi’nin (Turkish Center), yıkılıp yenisi yapılmadan önceki son BM zirvesi oldu.
Daha önce sayısız kritik siyasi toplantı ile kültürel ve sosyal etkinliğin gerçekleştirildiği New York’taki ‘’Turkish Center’’da bu yıl yapılan küresel toplantılar, ana vatanda başına bela yapılan PKK terörüyle boğuşan Türkiye’nin, küresel aktör olma kapasitesinin ne kadar arttığına önemli bir işaret oldu.
IBM’nin yönetim merkeziyken 1976 yılında merhum Dışişleri Bakanı İhsan Sabri Çağlayangil döneminde satın alınan Türkevi, Başbakan Erdoğan’ın talimatıyla yürütülen projeyle yeniden inşa edilecek .Türkevi, Türk Başkonsolosluğu’yla birlikte KKTC BM Temsilciliği ve Türkiye’nin BM Güvenlik Konseyi Geçici üyesi olması için büyük mücadele veren ve sonunda elde edilmesinde ciddi emeği olan BM Daimi Temsilciliğine ev sahipliği yapıyor.
Türkiye’yi temsilen BM Genel Kurulu’nda yaptığı BM’yi ve BM’nin anti-demokratik kuruluşu Güvenlik Konseyi’ne yönelik ciddi eleştiri ile uluslararası topluma önemli dersler veren Dışişleri Bakanı Davutoğlu, New York’taki temasları hakkında gazetecilere yaptığı açıklamada, BM zirvesi boyunca, toplam 6 Cumhurbaşkanı, 4 Başbakan, 6 Genel Sekreter ve 25 Dışişleri Bakanı’yla, toplam 40 ikili ve çoklu görüşme gerçekleştirdiğini bildirdi.
Bakan Davutoğlu’nun Finlandiya ile birlikte Türkiye’nin başkanlık ettiği ”Arabuluculuk Dostlar Gurubu” Bakanlar düzeyindeki yıllık toplantısı New York’taki Türkevi’nde yapıldı.
Türkiye uluslararası arena aldığı insiyatiflerle büyük takdir topluyor. Japonya’yla birlikte nükleer silahların yayınlanmasını engellemesi konusundaki girişimi yanında, Az Gelişmiş Ülkeler (Least Develoment Countries- LDC) ve Somali toplantılarının mimari olmasıyla birlikte Türkiye’nin, Başbakan Erdoğan’ın, İspanya Başbakanı Zapatero ile birlikte eş başkanlığını yaptığı bugüne kadar 130 ülkenin üyesi olduğu Medeniyetler İttifakı girişimine benzer en önemli küresel girişimi ise, küresel sorunların önlenmesi ve çözümünde oldukça hayati rol üstlenen BM Arabulucuk Dostlar Grubu olarak biliniyor.
Davutoğlu, Türkiye’nin eş başkanlığını yaptığı Arabuluculuk konusu, sorunların çatışmaya, çatışmaların savaşa dönmeden küresel insiyatifle arabuluculuk yapılması ve bu konudaki çalışmaların tek bir noktaya toplanmasını sağlayan bir girişimde aktif rol aldı. Türkevi’nde 2 sene önce başlatılan bu girişimin bir meyvesi olan, Arabululculuk’la ilgili BM dökümanın tanıtımının yapıldığı oldukça geniş katılımlı bir panel düzenlenirken, panele katılanlar arasında babası Kıbrıs konusundaki ilk arabulucu olan Finlandiya Dışişleri Bakanı Erkki Tuomioja, İran-Irak savaşı, Darfur sorunu gibi bir çok uluslararası sorunda arabuluculuk yapan BM Genel Sekreter Vekili Jan Eliasson, BM ve Arap Ligi Suriye Özel Temsilcisi Lakhdar Brahimi, BM Orta Asya Özel Temsilcisi Miroslav Jenca, Filipinler’de etnik gruplar arasındaki sorunlarda arabuluculuk görevinde bulunan Cumhurbaşkanı Danışmanı Teresita Quitos-Deles ve İsveçli akademisyen Peter Wallensteen yer aldı. Genel Kurul Başkanı Vuk Jermiç’in de panelde bir konuşma yaparken, BM’nin ünlü arabulucuları, arabuluculuk deneyim ve görüşlerini, Davutoğlu’nun şakayla karışık ”arkadaşlar sabrımızı deniyor” dediği Türkevi’nin ses düzeni bozuk, tıka basa dolu salonundakilerle paylaştılar.
KEİ ülkeleri Dışişleri Bakanları toplantısı, Türk Konseyi Dışişleri Bakanlar Toplantısı, Güneydoğu Aysa Ülkeleri toplantıları gibi birçok bölgesel ve küresel toplantı Türkevi’nde yapıldı. Türkevi’nde yapılan uluslararası toplantıların ikisinde Türkiye, bizzat Davutoğlu’yla başkanlığı üstlenirken, diğerlerine de ev sahibi konumundaydı.
‘Oydaşma İçin Birlik Gurubu’ toplantısı
Davutoğlu’nun katıldığı toplantılar arasında, en önemilerinden biri de, Dünya sorunlarının Güvenlik Konseyi’ne kilitlenmesinin ve BM’nin anti-demokratik yapısının değiştirilmesi anlamında hayati olan BM Güvenlik Konseyi’nin Daimi Üye sayısının artırılmasına yönelik yıllardır devam eden BM reformuyla ilgili oldu. İtalya’nın BM Daimi Temsilciliği’nde, BM reformu üzerinde çalışan, “Oydaşma İçin Birlik Grubu”nun bakanlar düzeyindeki toplantısına katıldı. Bir çalışma kahvaltısı şeklinde gerçekleştirilen ve BM Genel Kurulu kapsamında her yıl yapılan bu toplantıda, BM reform konusundaki son çalışmalar ve gelinen en son durum gözden geçirildi.
Davutoğlu’nun, BM Güvenlik Konseyi’ni eleştirdiği ve BM ilgili Türkiye’nin görüşlerini aktardığı toplantıda, BM Güvenlik Konseyi’nde reformun özellikle Suriye kriziyle birlikte artık kaçınılmaz olduğunu vurguladı.
BM Güvenlik Konseyi, Suriye konusunda da en açık şekilde ortaya çıktığı gibi uluslararası toplumun genel vicdanını yasıtamıyor. Anti-demokratik bir şekilde, sadece 5 ülkenin bölgesel veya küresel menfaatlerine göre dünya sorunları ele alınırken, uluslararası vicdanın sızlaması görmezden geliniyor.
BM’de Somali sözünü tutan tek ülke
Geçen seneki BM toplantılarında Somali’ye büyükelçilik açma sözü veren ülkeler arasında sözünü tutan tek ülke Türkiye oldu.
Geçen sene bu sözü veren ülkeler bu kez de aynı sözü verdiklerini bildirdi.
Teşkent’le ilişkiler yumuşadı
Yaklaşık 9 yıldır üst düzey resmi ilişkilerin yapılmadığı Özbekistan’la ilk defa Türkevi’nde Dışişleri Bakanları düzeyinde bir toplantı gerçekleştirildi. Dışişleri Bakanı Davutoğlu toplantıyla ilgili açıklamasında, muhatabı konuk Özbekistan Dışişleri Bakanı Abdulaziz Kamilov ile yaptığı görüşmeden her iki tarafın da memnun ayrıldığını ve ilişkilerin tekrar canlandırılması için çalışmaların başlatılacağını bildirdi.
İnsani faaliyetler konusunda da Türkiye’nin önemli bir güç haline geldiğini ifade eden Davutoğlu Türkiye’nin Türkevi’nde yapılan imza töreniyle Butan’la diplomatik ilişkileri başlattığını da kaydetti.
Suriye zirveye damgasını vurdu
BM görüşmelerinde en fazla konuşulan konusu uluslararası toplumun üzerine düşeni yerine getiremediği Suriye’yle ilgili oldu. Davutoğlu BM’de gerçekleştirdiği toplantılar dışında bu konuda İran Cumhurbaşkanı Ahmedinejad ve İran Dışişleri Bakanı Ali Ekber Salihi’yle bir araya gelirken, Mısır rezidansında da, 3’lü çalışma yemeğinde, İran ve Mısır’lı mevkidaşlarıya konuyu ele aldı.
Suriye Ulusal Konseyi temsilcilerinin de katıldığı Suriye’nin Dostları Grubu’yla bir görüşme yapan Davutoğlu, ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton’la önce NATO’nun Transatlantik yemeğinde, ardından ikili görüşmede Clinton’la bir araya gelirken, başkanlığını Hillary Clinton’un yaptığı Suriye’nin Dostları toplantısında da muhatabı ABD’li bakanla Suriye’yi görüşme fırsatı buldu. Bu toplantıya Suriye’de gelen muhalif grupların katıldı. New York’taki son gününde, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’la da Suriye konusunu görüşen Davutoğlu, Cenevre mutabakatını ele aldıklarını bildirdi.
Küresel aktör Türkiye’de bir BM Merkezi
Bu yıl ilk defa BM Genel Sekreteri Ban Ki-Moon’un daveti üzerine, BM Genel Kurul çalışmalarının bir bölümüne, Birleşmiş Kentler Yerel Yönetimler Teşkilatı (UCLG) Başkanı olarak ‘2015 Sonrası Kalkınma Gündemi Üst Düzey Paneli’ne İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş’ın üzerinde görüşmeler yaptığı İstanbul’da BM merkezi kurulması konusundaki temaslara Davutoğlu da katıldı. Basına yaptığı açıklamada, İstanbul’a BM merkezi kurulması konusunda yürütülen çalışmalara da değinen Davutoğlu, “İstanbul’u bir BM şehir yapacağız. BM’ye bu konuda gerekli altyapıyı sağlayacağız. Türkiye’nin BM’deki görünürlüğü artacak.” şeklinde konuştu.
